Proponowana Czytelnikowi książka pt. Psychologia społeczno-kulturowego pogranicza. Wstęp do koncepcji i badań stanowi zbiór artykułów dotyczących nowej problematyki w polskiej psychologii. W literaturze przedmiotu, poza rozproszonymi pracami podejmującymi tematykę tożsamości mieszkańców, relacji społecznych i akulturacji na różnych, często odległych od Polski pograniczach, trudno znaleźć w sposób systematyczny zanalizowaną kwestię sposobu funkcjonowania człowieka w szczególnej przestrzeni, jaką stanowi pogranicze. Pogranicze nie jest pozbawione specyficznych cech, które wpływają na relacje jego mieszkańców z sąsiadami, ale też mogą kształtować ich sposób myślenia, odczuwania i działania. Zachętą do tego typu analizy może być pojawienie się psychologii miejsca, eksponującej psychologiczne znaczenie różnych obszarów, poczynając od najbliższych - typu dom i ulica - po bardziej odległe - region, kraj czy kontynent. "Kresy", zwłaszcza polskie kresy wschodnie, obiekt sentymentalnych wspomnień, opisywano w literaturze jako obszar bujnego życia społecznego i kulturowego, sprzyjającego kształtowaniu wielu wyjątkowo twórczych postaci. Czy rzeczywiście to szczególne miejsce, położone na obrzeżach państwa, blisko granicy, kształtuje inny niż centrum profil osobowościowy człowieka? Jakie jest przywiązanie do miejsca i w jaki stopniu wpływa ono na poczucie własnej wartości mieszkańców? Co decyduje o specyfice interakcji społecznych? Co tu ludzie cenią szczególnie, a jakie wartości są im obce? Jakie szanse, i jakie zagrożenia, stwarza pogranicze? - [z Wstępu]

Spis treści

CZĘŚĆ I. KU PSYCHOLOGII SPOŁECZNO-KULTURALNEGO POGRANICZA

Leszek Gołdyka, Uwagi o "efekcie" pogranicza

Jerzy Nikitorowicz, Znamienność (swoistość) tożsamości człowieka pogranicza

Renata Suchocka, Tożsamości kulturowe i identyfikacje etniczno-narodowe mieszkańców społeczno-kulturowego pogranicza

Irena Machaj, Tożsamość jednostki a pogranicze. Tendencje przemian

Elżbieta Smolarkiewicz, Mobilność jako kontekst powstawania tożsamości na pograniczu

Monika Lisiewicz, Tożsamość społeczno-kulturowa Spisza. Przyczynek do góralskiego konfliktu

Barbara Grabowska, Stosunki etniczne na pograniczach w opiniach młodzieży ze szkół z polskim językiem nauczania na Białorusi, Ukrainie i w Republice Czeskiej

CZĘŚĆ II. SPOŁECZNO-KULTUROWE POGRANICZE JAKO PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH

Jolanta Miluska, Społeczno-kulturowe pogranicze w psychologii: problemy i kontrowersje

Zdzisław Kroplewski, Zmiany religijności na pograniczu. Kierunki poszukiwań

Anna Kwiatkowska, Tożsamość i poczucie szczęścia mieszkańców kulturowego pogranicza

Maria Górkiewicz, Zdzisław Kroplewski, Poczucie przynależności do miejsca na pograniczu polsko-niemieckim na przykładzie mieszkańców Szczecina

Justyna Kuświk, Relacja z miejscem i jej wybrane korelaty - doniesienie z badań

Aleksandra Sileńska, Identyfikacja czynników stresogennych wśród mieszkańców zachodniego i wschodniego pogranicza Polski. Wprowadzenie do badań

Marzena Piłat, Na pograniczu kultur. Psychospołeczne problemy integracji migrantów i uchodźców

ABSTRACTS

INFORMACJE O AUTORACH